حدود پنج ماه پس از اینکه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد با احضار سفیر روسیه در تهران، به بیانیه نشست وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌ فارس و روسیه اعتراض کرده است، مسکو بار دیگر در همراهی با کشورهای عربی، مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه را زیر سوال برد و خواستار تصمیم‌گیری درباره این موضوع در دیوان دادگستری بین‌المللی شد.

وزیران خارجه کشورهای عربی و روسیه که روز چهارشنبه ۲۹ آذر در نشست همکاری روسیه و عرب شرکت کرده بودند، در بیانیه‌ پایانی این نشست، «سطح استثنایی» روابط عرب‌ها و روسیه را ستودند و بر ارتقای همکاری‌ها تاکید کردند.

این بیانیه حاوی موارد متعددی است که استفاده از «راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز برای حل مناقشه مالکیت جزایر سه‌گانه» نیز از جمله آن‌ها است و در آن، با استناد به بیانیه پایانی نشست ژوییه، اعلام شده است که از مطرح شدن این موضوع در دیوان دادگستری بین‌المللی بر اساس منشور سازمان ملل متحد حمایت می‌کنند.

وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه روز دوشنبه ۱۰ ژوییه (۱۹ تیر) در بیانیه پایانی نشست مسکو، از راه‌حلی مسالمت‌آمیز در مورد جزایر تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی حمایت کردند و خواستار حل این موضوع از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان دادگستری بین‌المللی شدند.

در همان زمان، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد با احضار سفیر روسیه در تهران، به این موضوع اعتراض کرده است. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نیز در توییتی نوشت: «جزایر سه‌گانه تا ابد به ایران تعلق دارند و صدور این‌گونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایر است.»

سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی و دیگر مقام‌های این وزارتخانه درباره اینکه اعتراضشان به وزارت خارجه روسیه چه نتایجی در پی داشت، اطلاع‌رسانی نکردند.

پس از انتشار این بیانیه، «جمعی از سفرا و دیپلمات‌های ارشد جمهوری اسلامی» اقدام دولت روسیه را محکوم کردند و در بیانیه‌ای نوشتند: «‌سیاست شرق‌گرایی یک‌سویه و غرب‌ستیزی افراطی و انکار روابطی متوازن با کشورها و قدرت‌های جهانی بدون توجه به الزام‌های ژئوپولیتیکی ایران خسارات جبران‌ناپذیری به منافع ایران وارد کرده است و هزینه‌های گزافی را تحمیل می‌کند.»

اما حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه کیهان، ضمن دفاع از رویکرد دولت سیزدهم، به امضاکنندگان این بیانیه تاخت و در یادداشتی نوشت: «مدعیان اصلاحات نه فقط در مقابل نقض حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه هیچ واکنشی نداشته‌اند، بلکه رسما و علنا از بیانیه‌های شورای همکاری کشورهای عرب خلیج‌ فارس حمایت کرده‌اند.»

حالا با گذشت حدود پنج‌ ماه از صدور بیانیه پیشین و کمتر از یک ماه پس از سفر ابراهیم رئیسی به مسکو، این کشور در بیانیه‌ای جدید در همراهی با کشورهای عربی، مواضع پیشینش را تکرار کرده است.

با این حال، این بار هم سخنگوی وزارت امور خارجه به صدور بیانیه‌ای اکتفا و تکرار کرد که جزایر سه‌گانه «به ایران تعلق ابدی دارند و جمهوری اسلامی هر ادعایی از هر طرف در این خصوص را مردود تلقی می‌کند».

ناصر کنعانی بیانیه نشست مراکش را «بی‌اساس و مردود» دانست و آن را محکوم کرد اما همچنان توضیح نداد که نتیجه اعتراض به مسکو چه خواهد بود. او در عین‌ حال با تاکید بر «سیاست تقویت روابط با همسایگان» گفت: «جمهوری اسلامی ایران از کلیه همسایگان شمالی و جنوبی‌اش می‌خواهد با مدنظر قرار دادن ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه موجود در سطوح دوجانبه و منطقه‌ای، در راستای تقویت مناسبات گام بردارند ‌و از طرح و تکرار برخی ادعاهای مردود اجتناب کنند.»

زیر سوال بردن مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک از سوی کشورهایی که جمهوری اسلامی آنان را «دوست» و «شریک تجاری» می‌نامد، پیش‌تر از سوی پکن نیز اتفاق افتاده بود.

چین، پاییز ۱۴۰۱ همراه سران کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس بیانیه‌ای را امضا کرد که در آن حل مسالمت‌آمیز موضوع جزایر سه‌گانه مطرح شده بود. در همان زمان نیز حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، با انتشار پستی به زبان چینی در رسانه اجتماعی اکس (توییتر) به این بیانیه واکنش نشان داد و نوشت: «جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج‌ فارس اجزای جدایی‌ناپذیر خاک پاک ایران‌اند. ما در ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم.»

توییت امیرعبداللهیان واکنش‌های زیادی در پی داشت و بسیاری آن را نمایشی دانستند. از نظر برخی تحلیلگران، جمهوری اسلامی به‌رغم چنین ادعاهایی، در سیاست نگاه به شرقش هیچ تغییری نمی‌دهد؛ حتی وقتی‌ که پای تمامیت ارضی ایران در میان باشد.